Kapari

Kapari  (Capparis), Capparaceae familyasından kuraklığa dayanabilen, çalımsı yapıda, dik veya yatık şekilde büyüyebilen çok yıllık, dikenli, 50-100 cm odunsu gövdeli, 40 metreye kadar inebilen kalın ve sarmaşık köklü bir bitki türüdür.

Toprak üzerindeki kısımları 1 yıllık olan kapari, derin kökleri sayesinde yeni sürgünlerle varlığını 150 – 200 yıl kadar sürdürmektedir.

Güneşi, killi ve kumlu toprağı seven bir bitki olmakla birlikte, hassas olmadığı için duvar diplerinde bile yetişebilir. Yangına karşı son derece dayanıklı olması ve kolay tutuşmamasından dolayı, özellikle ormanlık bölgelerde yangın ve emniyet şeridi olarak dikilmektedir. Kuraklığa son derece dayanıklı bir bitki olup,  kıraç, taşlık, kayalık, toprağı az yerlerde de yetişebilmesi nedeniyle tarım dışı alanlarda da yetiştirilir. Tohumlarının karıncalar aracılığıyla kaya ve taş yarıklarına taşınmasından dolayı kayalar arasında, harabelerde taş duvarlardan sarkar durumdadır. Ayrıca köklerinin 40 metreye kadar inmesi ve üst kısmının toprak yüzeyini örtecek şekilde yayılması nedeniyle, erozyon önleyici olarak da kullanılmaktadır.

En sıcak ve kurak dönemde çiçek açarak meyve verir. İklime göre mayıstan itibaren çiçeklenme dönemi sürekli devam ederek, ağustos eylül döneminde meyve verir.

Anayurdu kesin olarak bilinmemekle birlikte, 7800 yıllık bir bitki olarak bilinmektedir. Eski Mısır’da firavun mezarlarında, M.Ö 384-322 yıllarında Aristoteles ve M.Ö.460 -.370 yıllarında Hipokrat’ın eserlerinde kapari ile ilgili bilgilere rastlanmıştır. Anadolu’da ise Osmancık (Çorum) yöresinde kullanıldığını 400 yıl önce Evliya Çelebi’nin keşfederek Seyahatname’sinde bahsetmiştir.

Kapari; protein, vitamin ve mineral maddeler açısından çok zengin bir bileşime sahiptir. Flavonoidlar ve glukozinolatlar tıbbi ve aromatik etkilerini sağlayan ana bileşenleri olup,  protein, mineral madde, yağ, vitamin, alkaloid, polifenol gibi farklı gruplardan birçok kimyasal bileşik bulunmaktadır. Ayrıca aroma profilini oluşturan bileşikler arasında elementer kükürt, izobütil izotiyosiyanat (antioksidan ve kanser önleyici) ve sildo-oktasiklosülfür başka gıdalarda hemen hiç rastlanmayan bileşiklerdir.

Dal uçları ve tomurcukları gıda sektöründe; sert dalları, kökleri ve karpuzcuk şeklindeki meyveleri  kozmetik ve ilaç sektöründe kullanılmaktadır.

Uluslararası Kanser Enstitüsü tarafından “antitümör aktivitesi sağlayan ekstrat hazırlanmasında kullanılan bitkiler” arasına sokulmuştur.

100 gram çiçek tomurcuğunda  67 mg kalsiyum, 65 mg fosfor, 9 mg demir, 24,01 gr protein, 2 mg lipid bulunmaktadır. Ayrıca taze tomurcuktaki  % 0,2 – 0,5 kaparirurin, P vitamini aktivitesine sahip kılcal damarların direncini arttırıcı ve geçirgenliği azaltıcı etkisiyle hipertansiyon, damar sertliği ve dolaşım bozukluğunda, kılcal damarlardaki kanamaları önlemede kullanılmaktadır.

Kuvvet verici olmasının yanı sıra yaşlanma önleyici ve idrar söktürücü özellikleriyle de öne çıkmaktadır.

Kök kabuğu, taze ya da kurutulmuş şekliyle, müshil, tonik, balgam söktürücü, solucan düşürücü, di-üretik (idrar söktürücü), ağrı kesici olarak kullanılmaktadır.

Meyvelerinden hazırlanan jel, romatizma tedavisinde, yılan sokmalarında kullanılmaktadır.

Kanser hastalarında Trombosit sayısını yükselttiği için, kanser tedavisinde kullanılır. Ayrıca, dalak büyümesi, mide sorunları, ülser, karaciğer işlevlerinin düzenlenmesinde kullanılmaktadır.

Kaparinin karpuzcuk şeklindeki meyvesi, Multipl Skleroz (MS) hastalığının tedavisinde uzmanlar tarafından önerilmektedir.

Dünyada 350 türü olmakla birlikte, Akdeniz ülkeleri ve Kanarya adalarında spinosa ve ovata türü yaygındır. Neredeyse tüm dünyada yaygın bir bitki türüdür. İspanya’da devlet korumasına alınıp, milli bitki olarak ilan edilmiştir.

Türkiye’de de C.spinosa ve C.ovata türleri bulunmaktadır.

Halk arasında yöresine göre; kedi tırnağı, karga kavunu, menginik, deve dikeni, gevil, keper, kepere, geber otu olarak da bilinen kapari Türkiye’de ağırlıklı olarak başta Akdeniz ikliminin hakim olduğu Batı Anadolu ile birlikte, Orta Anadolu (Tokat ve civarı), Doğu Karadeniz ve Güneydoğu’da doğal olarak yetişmektedir.

Çiftliğimizde Capparis spinosa türü yetiştirilmektedir.